Historia XIII LO

W drugiej połowie XIX wieku w dzielnicy Wesoła przy ulicy Kolejowej 11 znany architekt krakowski Feliks Księżarczyk wybudował eklektyczny pałacyk, który był własnością radnego i uznanego fotografika Krakowa, Walerego Rzewuskiego. Po jego śmierci, po licznych perypetiach, budynek stał się własnością Arcybractwa Miłosierdzia, a po 1945 roku przekazany został przez ówczesne władze Krakowa na cele oświatowe.

Do roku 1957 mieściła się tam Szkoła Podstawowa nr 5 kierowana przez panią Anielę Topolnicką. W wyniku reorganizacji krakowskiego szkolnictwa od września 1957 roku w budynku znalazły swą siedzibę Szkoła Podstawowa i Liceum Ogólnokształcące nr 3. Kierownictwo placówki objął mgr Andrzej Schabowski, wieloletni dyrektor późniejszej „Trzynastki”. Była to szkoła świecka.

Po czterech latach nauki, w 1961 roku odbył się tu pierwszy egzamin maturalny. Szkoła nie miała imienia i patrona, toteż grono pedagogiczne przeprowadziło ogólnoszkolną debatę i konkurs, w wyniku których zwyciężył projekt nazwania Szkoły imieniem Bohaterów Westerplatte. Należy dodać, iż ulica, przy której mieścił się budynek Szkoły, nazywała się tak, jak obecnie – ul. Westerplatte. W roku 1964 rozpoczęto prace nad przygotowaniem uroczystości nadania Liceum imienia i sztandaru. Nawiązano kontakty z żyjącymi obrońcami Westerplatte, powołano Komitet Sztandarowy składający się z 9nauczycieli i uczniów, który pod kierownictwem prof. Zofii Rymarówny wykonał projekt sztandaru z symbolem Westerplatte w tle. Prace zostały uwieńczone sukcesem i zgodnie z ówczesnym zwyczajem – dnia 9 maja 1965 roku – w dniu 20-tej rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem odbyła się podniosła uroczystość nadania Szkole imienia Bohaterów Westerplatte i wręczenia sztandaru uczniom. Aktu wręczenia dokonał uczestnik walk na Westerplatte por. Leon Pająk. Uroczystość odbyła się w Teatrze im. J. Słowackiego. O jej randze świadczy udział ówczesnych przedstawicieli władz miejskich i kuratoryjnych, a także partyjnych, które reprezentował Czesław Domagała. Gospodarzem uroczystości był dyrektor Andrzej Schabowski. Oprawę artystyczną stanowił blisko godzinny montaż poetycki, wykonany przez młodzież Liceum. Uroczystość tę z wielkim zaangażowaniem przygotowali prof. Maria Arbaszewska, Dorota Franaszek, Maria Serafińska, Jadwiga Biel, Zofia Ostrowska, Tadeusz Palczyński i inni.

W roku 1966 na Westerplatte odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci bohaterskich obrońców tej placówki. Wzięła w niej udział delegacja młodzieży naszego Liceum wraz z pocztem sztandarowym. W następnym roku miała miejsce premiera filmu o Westerplatte z Tadeuszem Hübnerem w roli majora Henryka Sucharskiego. Z tej okazji w Szkole przeprowadzono konkurs wiedzy o bohaterskich obrońcach, a wręczenia nagród dokonał właśnie filmowy Sucharski.

Uczniowie XIII Liceum utrzymywali stałe kontakty z Westerplatczykami. Do „swojego Liceum” często przychodzili byli obrońcy: mjr Stefan Grodecki, por. Leon Pająk, por. Władysław Baran, por. Jan Gryczman, którzy brali udział w lekcjach bądź uroczystościach szkolnych. Utworzona sekcja Westerplatte (pod kierownictwem prof. prof. Zofii Rymarówny, Doroty Franaszek, Barbary Krzeszowiak) dbała o podtrzymywanie więzi z Westerplatczykami. Uczniowie często spotykali się z obrońcami Westerplatte, chętnie słuchali historii tamtych lat, spisywali i nagrywali wspomnienia, wykonywali zdjęcia, zbierali dokumentację do archiwum o Westerplatte.

W tym czasie „Trzynastka” notowała na swym koncie szereg sukcesów: I miejsce w konkursie na najlepszy samorząd szkolny czy I miejsce w konkursie „600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Za I miejsce w ogólnopolskim konkursie „Westerplatte w moich oczach”, ogłoszonym przez redakcję „Sztandaru Młodych”, Szkoła otrzymała nagrodę premiera – odbiornik telewizyjny. Absolwenci Liceum bez większych przeszkód dostawali się na wybrane kierunki studiów. Szkoła była postrzegana w Krakowie jako jedna z najlepszych. To właśnie tutaj, w „Trzynastce”, zostały zainicjowane, jako pierwsze w Krakowie, wieczorki językowe.

W roku szkolnym 1970/71 dyrektorem Liceum był Wiesław Polmiński. Okazało się, że był ostatnim dyrektorem „starej Trzynastki”. Niestety, konieczność przeprowadzenia remontu budynku, a może i jeszcze inne okoliczności sprawiły, że władze oświatowe podjęły decyzję o przeniesieniu Liceum do innego gmachu. W sierpniu 1971 roku podzielono Szkołę: pierwsze i drugie klasy przeniesiono do VI LO przy ul. Skałecznej, Również część profesorów przeszła do „Szóstki”, między innymi prof. Krystyn Malinowski i prof. Zofia Kańska, a dyrektorem VI LO była wówczas Jadwiga Biel, poprzednio profesorka „Trzynastki”. Klasy trzecie i czwarte przeniesiono do nowego budynku przy ulicy Sądowej 4, gdzie od roku funkcjonowało XVI LO pod kierownictwem mgr Bernarda Strumidły.

Jak wspomina później profesor XIII LO mgr Barbara Krzeszowiak, decyzja władz o likwidacji Szkoły wywołała protesty grona, rodziców i uczniów; apelowano w różnych instancjach. W wyniku takiej postawy zdecydowano o utrzymaniu numeru, imienia i tradycji Liceum w nowym budynku przy ul. Sądowej. Dziś, po latach pani prof. Barbara Krzeszowiak stwierdza, iż obecne Liceum godnie niesie sztandar i rzetelnie kontynuuje wszystko to, co ma źródło w XIII LO z ul. Westerplatte. „Korzenie wypuściły nową świeżą roślinę” – mówi. Nastąpiły więc zmiany organizacyjne.

Decyzją władz oświatowych z 23 VIII 1971r. połączono XIII LO z XVI LO i Szkoła przy ulicy Sądowej przejęła tradycje i sztandar „Trzynastki”. 1 września 1971r. zainaugurowano rok szkolny w nowej „Trzynastce”. Od początku była to Szkoła bardzo liczna – kształciło się w niej wówczas 1400 uczniów w 44 oddziałach.

W nowym budynku dyrektorem XIII LO (do 1982 roku) był Bernard Strumidło. Dyrektor zadbał o pełną integrację grona pedagogicznego, młodzieży, o stworzenie atmosfery sprzyjającej osiąganiu wysokich efektów dydaktycznych. Liceum cieszyło się nadal bardzo dobrą opinią wśród szkół krakowskich. Zapewne również dlatego, że nawiązano ścisłą współpracę z krakowskimi uczelniami wyższymi. Szkoła stała się miejscem pedagogicznych praktyk studenckich Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wyższej Szkoły Pedagogicznej i innych uczelni Krakowa. XIII LO było traktowane przez Instytut Kształcenia Nauczycieli i wizytatorów kuratoryjnych jako ośrodek – centrum innowacyjno-dydaktyczne. Od tego momentu datuje się też współpraca i ścisła więź Liceum z Akademią Ekonomiczną, Akademią Górniczo-Hutniczą, Politechniką Krakowską. Realizowano wspólne eksperymenty w nauczaniu np. biologii, chemii, fizyki, matematyki, j. obcych, geografii, historii, j. polskiego.

Tworzono kolejne dobrze wyposażone pracownie, zwłaszcza języków obcych. Cała Szkoła została zradiofonizowana, w każdej klasie i pracowni zamontowano telefony usprawniające szybki przepływ informacji. Staraniem dyrektora Strumidły, przy pomocy wielu przyjaciół Szkoły systematycznie wzbogacano bazę dydaktyczną (sala gimnastyczna, basen) i zagospodarowano otoczenie budynku (posadzono róże, krzewy, drzewa – piękne otoczenie Liceum, to osobista zasługa Dyrektora).

W drodze konkursu opracowano logo Szkoły w dwóch wersjach: znicz symbolizujący wiecznie płonący ogień pamięci Westerplatczyków oraz drugi -symbolizujący pomnik Bohaterów Westerplatte – używane do dziś. Ważnym momentem było też odsłonięcie płyty pamiątkowej poświęconej Patronom Szkoły.

W latach 1982-86 dyrektorem został dr Edward Serwa, a jego zastępcą – mgr Stanisław Jórasz. Po awansie Edwarda Serwy na stanowisko wicekuratora, dyrektorem naczelnym mianowano Stanisława Jórasza, który pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego, czyli dwadzieścia jeden lat! Jest to najdłuższa kadencja spośród wszystkich dyrektorów „Trzynastki”. W tym czasie kontynuowano dokonania poprzedników. Zmieniająca się sytuacja polityczna i gospodarcza, upływające lata nie obniżyły poziomu pacy Szkoły. Przeciwnie. Absolwenci nie mieli większych problemów z dostaniem się na studia i ze znalezieniem własnego miejsca w społeczeństwie. Coraz więcej środków i wysiłków kierowano na utrzymanie na wysokim poziomie bazy szkolnej. Następują lata remontów – dach, okna, modernizacja i wyposażenie, komputeryzacja itd. itd. Następuje znakomite rozszerzenie kontaktów uczniów XIII LO z rówieśnikami z zagranicy. Organizowane są wyjazdy do Niemiec, Włoch, Francji, Holandii, Danii itd.

W 1990 roku powołano do życia ogólnopolski Klub Szkół Westerplatte, a wśród członków założycieli znajduje się także nasze Liceum. Dwukrotnie – w latach 1995 i 2000 – odbyły się sympozja Klubu Szkół Westerplatte w naszym Liceum, a organizowane były przy ogromnym osobistym zaangażowaniu wicedyrektora szkoły mgr Bogusława Kucharka. Obecnie Klub skupia 66 szkół z całej Polski.

Z inicjatywy dyrekcji Szkoły i Klubu, dnia 5 września 1998 roku, w 50-tą rocznicę śmierci majora Mieczysława Słabego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie odbyły się obchody rocznicowe z udziałem młodzieży i profesorów naszego Liceum. Przybyły liczne delegacje szkół imienia Bohaterów Westerplatte z pocztami sztandarowymi. Swoją obecnością zaszczyciły nas bratanice majora Słabego – panie Krystyna Sławska i Maria Sławska-Bonarska.

Uczniowie naszej Szkoły stale opiekują się grobami majora Mieczysława Słabego oraz kapitana Franciszka Dąbrowskiego.

W 2000 roku z inicjatywy przewodniczącego Rady Rodziców XIII LO – Kazimierza Laszczaka rodzice ufundowali Szkole nowy sztandar. Aktu poświęcenia dokonał ksiądz infułat dr Bronisław Fidelus w kościele Mariackim, a uroczystość wręczenia sztandaru odbyła się w Barbakanie. „Chcę prosić uczniów obecnych i przyszłych, by czcili i cenili ten sztandar nie tylko jako złoty i piękny – w przenośni jest na nim krew żołnierzy z Westerplatte” – powiedział w Barbakanie major Wiktor Białous-Bielas, jeden z obrońców Westerplatte. Rodzicami Chrzestnymi, którzy przekazali sztandar byli pani Anna Maria Tylek (absolwentka) i pan Marek Kaczmarczyk, rodzice uczniów XIII LO.

Z inicjatywy byłych szefów Rady Rodziców „Trzynastki” – Kazimierza Kopcia i Kazimierza Laszczaka, w 40-tą rocznicę pierwszej matury, odbył się zjazd absolwentów „Trzynastki”, który zgromadził wielu byłych uczniów starej i nowej, ale ciągle tej samej „Trzynastki”. Ta uroczystość zainspirowała powstanie idei powołania „Stowarzyszenia 13”, której zadaniem jest pomoc Szkole. Przewodniczącym Stowarzyszenia jest pan Kazimierz Kopeć, a wśród bardzo zaangażowanych przedstawicieli – absolwenci i rodzice byłych uczniów „Trzynastki” – Bogusława Demel oraz wspomniani – Anna Maria Tylek, Kazimierz Laszczak, Marek Kaczmarczyk, a także dyrekcja i nauczyciele naszej Szkoły.

Do 2007 roku XIII Liceum prowadzone było przez dyr. Stanisława Jórasza. Od samego początku wspierali go wicedyrektorzy – pani mgr Elżbieta Troicka i pan mgr Bogusław Kucharek. Kierownikiem administracyjnym jest pani Ewa Wójcik, a sekretariatem uczniowskim kieruje pani Ewa Kuciel.

W roku Jubileuszu 50-lecia w Szkole kształciło się 1057 uczniów. Pomagało im w tym 85 nauczycieli, w tym 34 dyplomowanych, 29 mianowanych, 14 kontraktowych i 8 stażystów. Szkoła zatrudnia 13-tu pracowników administracji i obsługi. Uczniowie mogą korzystać, na co dzień z pomocy pedagogów szkolnych i pielęgniarki. Na miejscu są: dobrze zaopatrzony, dysponujący ciepłymi daniami bufet, kiosk i ksero. Szkoła cieszy się dobrą opinią wśród uczniów, rodziców i władz oświatowych, o czym świadczy ogromna liczba chętnych do nauki w naszym Liceum.

W 2007 roku na emeryturę odeszła dyrekcja XIII LO a nowym dyrektorem została Pani mgr Iwona Prochownik a wicedyrektorami – pani mgr Magdalena Liwora i pani mgr Małgorzata Kulesza

Pragniemy, aby dobre tradycje XIII Liceum Ogólnokształcącego im. Bohaterów Westerplatte były podtrzymywane przez kolejne pokolenia uczniów, nauczycieli, pracowników i wszystkich tych, którym los „Trzynastki” jest bliski sercu.

opracował mgr Tomasz Starachowski – nauczyciel historii XIII LO